نقاشی در ایران باستان

نقاشی در ایران باستان

ایران باستان یکی از بخش های درس درک عمومی هنر ( کنکور هنر) و همچنین درس تاریخ هنر ایران (کارشناسی ارشد هنر) است. اولین آثار به دست آمده از تمدن ایران باستان، نقاشی بوده است. آثار نقاشی این دوران به دو دسته تقسیم می شوند.

۱- نقاشی بر روی دیوار غارها
۲- نقاشی روی سفال ها

نمونه‌های تصاویر بجامانده بر دیواره‌ی برخی غارها در لرستان و یا حکاکی بر صخره‌ها در نقاط مختلف ایران نشان می دهد که سابقه‌ی نقاشی در ایران مربوط به پیش از تاریخ است.
در این مقاله در مورد نقاشی روی سفال ها توضیح می دهیم:

نقاشی روی سفال در عهد باستان

در حدود 8-6 هزار سال پیش کم‌کم گروه‌های انسانی در مناطق حاصلخیز و دارای آب و هوای مناسب مستقر شدند. مجتمع‌های مسکونی تشکیل شد و کشاورزی و دامداری توسعه پیدا کرد. تحولاتی مانند شکل‌گیری زبان و خط، کشف فلزات و پی بردن بشر به ضرورت نظم و قانون، زندگی انسان را دگرگون کرد.
بیشتر محققین پیدایش نقاشی روی سفال را به ساکنان اولیه فلات ایران نسبت می دهند. بر روی این سفالینه ها که اغلب طرح هایی از انسان ، حیوان و نبات نقش بسته در بیشتر ایران پراکنده اند.
از جمله این مناطق؛ نواحی شوش در خوزستان، تپه سیلک کاشان، تل باکون شیراز، تپه حصار دامغان، تپه گیان نهاوند، تورنگ تپه در گرگان و حسنلو در آذربایجان.
در عصر مس و سنگ سفالهایی با رنگ قرمز و زرد نخودی ، منقوش با طرح های هندسی به رنگ سیاه که بیشتر به شیوه هاشور زنی است، تولید می شد.

چرخ سفالگری

یکی از تغییرات مهم در هزاره‌ی چهارم قبل از میلاد اختراع چرخ سفالگری بود که به احتمال، در سرزمین عیلام روی داد. چرخ سفالگری تأثیری چشمگیر در کمیّت و کیفیّت تولید اصلی‌ترین فعالیت صنعتی بشر یعنی سفالگری داشت. تولیدات سفالی این دوره شامل؛ کاسه، ظروف دهان گشاد، جام و پیاله های پایه دار هستند. رنگ این سفالها، معمولاً کرم یا نخودی است که با رنگ سیاه یا قهوه ای تیره و نقش های هندسی، جانوری و تلفیقی تزیین شده اند.
مهم ترین ارزش هنری سفال ها به دلیل نقش و‌ نگارهای روی آن است.با مطالعه‌ی این نقوش می‌توان بر بسیاری از خصوصیات زندگی و افکار مردمان آن دوره پی برد.
نقوش روی سفال‌ها یادآور نقاشی‌های غارهایی نظیر دوشه، هومیان و میرملاس در لرستان است و گویی صورتی تکامل یافته از آن‌هاست.

نقوش سفال‌ها اکثراً نمادین و بعضی ها تزیینی هستند، بسیاری از سفال‌های باستانی از مقابر به دست می‌آیند خود نمایانگر عملکردهای آیینی ظرف‌ها و ارزش‌های اعتقادی و نمادین نقوش روی آن‌هاست.

طرح و‌ نقوش روی سفال

بر روی این سفال‌ها، حیواناتی نظیر قوچ، بز، گوزن و برخی پرندگان و موجودات افسانه‌ای در شکل‌ها و حالاتی ساده و بعضاً اغراق‌آمیز به تصویر درآمده‌اند.
در آن زمان جانوران شاخ دار مظهر نیروی باروری محسوب می شدند.
همچنین کوه، جویبار، گیاهان، خورشید، زمین و … هریک به شکل‌هایی ساده شده در نقاشی حضور یافته‌اند.
در نقوش سفال‌ها رنگ عموماً اهمیتی ندارد؛ زیرا اغلب تک رنگ سیاه یا قهوه‌ای و گاه رنگ اخرایی بر روی زمینه‌ی روشن سفال به صورتی تخت و دو بعدی می‌نشیند.
هنرمند سفالگر همه چیز را به علامت و نشانه تبدیل می‌کند. کار او شباهت بسیاری به نوشتن دارد. او می‌خواهد پندارهای خود و جامعه‌ی خویش را تثبیت کرده و با زبان ساده‌ی تصویر به دیگران انتقال دهد.

نقاشی روی سفال در هزاره پنجم تا هزاره اول ق.م

در محدوده‌ی زمانی هزار‌ه ی پنجم تا هزاره‌ی اول قبل از میلاد شاخص‌ترین نوع تولیدات تصویری فلات ایران نقاشی های روی سفال بود. طی این زمان طولانی تحول چندانی در نوع و مفاهیم نقاشی‌ها صورت نگرفت. قراردادهای تصویری با مضمون‌های معینی از دوره‌ای به دوره‌ی دیگر و از سرزمینی به سرزمین دیگر انتقال پیدا می کرد. به همین دلیل شباهت‌های زیادی بین آثاری که از نقاط مختلف باستانی به دست آمده است وجود دارد.

اگر قصد شرکت در کنکور هنر را دارید، برای مشاوره اولیه رایگان با آموزشگاه مکعب تماس بگیرید.